Triển lãm mỹ thuật ứng dụng ‘Nam Tước – Những mảnh ghép’ hiện đang được tổ chức tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, khai mạc vào chiều ngày 2/8. Sự kiện này là kết quả của hành trình sáng tạo và khám phá sự kết hợp giữa nghệ thuật và đời sống của Nghệ nhân Ưu tú Trần Nam Tước. Với hơn 25 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực gốm và điêu khắc kiến trúc nghệ thuật, ông đã tạo ra những tác phẩm độc đáo, mang đậm dấu ấn cá nhân và tư duy sáng tạo mới mẻ.

Không gian triển lãm được chia thành ba phần, giới thiệu đa dạng các tác phẩm mỹ thuật ứng dụng. Phần đầu tiên trưng bày các hình khối điêu khắc, trang trí truyền thống bằng chất liệu gốm, đất nung. Những hiện vật này không chỉ phản ánh kỹ năng và sự tỉ mỉ của nghệ nhân mà còn chứng minh khả năng kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật truyền thống và phong cách đương đại. Sự kết hợp này thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về các kỹ thuật truyền thống và khả năng đổi mới của nghệ nhân.

Phần hai của triển lãm tập trung vào các mảng chạm khắc gỗ tiêu biểu. Tại đây, công chúng có thể chiêm ngưỡng những tác phẩm độc đáo như ‘Tứ đại con gà (ò ó o o)’ và bộ cửa ’12 cánh Trung Hiếu Môn’. Bộ cửa này đã giúp Nghệ nhân Ưu tú Trần Nam Tước đoạt giải Nhất Mỹ thuật ứng dụng toàn quốc lần thứ 4 vào năm 2019. Những tác phẩm này không chỉ thể hiện kỹ thuật đục bấm tinh xảo mà còn phối hợp trang trí mảng màu tam lam hoặc sơn thếp truyền thống, tạo nên sự độc đáo và mới mẻ. Sự kết hợp giữa kỹ thuật truyền thống và tư duy sáng tạo hiện đại đã tạo ra những tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao.

Phần ba của triển lãm giới thiệu các bản vẽ tay thủ công và tư liệu thiết kế. Đây là những tài liệu quý giá mà nghệ nhân đã ứng dụng vào nhiều công trình trong suốt sự nghiệp của mình. Triển lãm lần đầu tiên trình làng những bản vẽ này, mang đến cơ hội để công chúng hiểu rõ hơn về quá trình sáng tạo của Nghệ nhân Ưu tú Trần Nam Tước. Qua những bản vẽ này, công chúng có thể thấy được sự tỉ mỉ và cẩn thận trong từng bước thiết kế của nghệ nhân.

Triển lãm ‘Nam Tước – Những mảnh ghép’ mở cửa đến ngày 12/8, cung cấp cho công chúng một cơ hội hiếm có để chiêm ngưỡng những tác phẩm có tính ứng dụng cao nhưng vẫn giữ được giá trị nghệ thuật sâu sắc. Những mảnh ghép trong triển lãm không chỉ thể hiện sự hòa quyện giữa hơi thở đương đại và nét văn hóa cổ xưa mà còn thể hiện nỗ lực bảo tồn và phát triển di sản văn hóa truyền thống Việt Nam. Triển lãm cũng là dịp để công chúng đánh giá cao sự cống hiến của Nghệ nhân Ưu tú Trần Nam Tước trong việc giữ gìn và phát huy di sản văn hóa Việt Nam.

Jonathan Anderson, giám đốc sáng tạo của Christian Dior và người sáng lập thương hiệu JW Anderson, đang dẫn dắt một cuộc cách mạng trong ngành thời trang. Với tầm nhìn mới cho thương hiệu của mình, Anderson đang chuyển hướng tập trung vào việc phát triển các sản phẩm thiết yếu cao cấp cho tủ đồ, trang sức, kính râm, nghệ thuật, thủ công và đồ dùng gia đình. Sự thay đổi này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chiến lược phát triển của thương hiệu, khi Anderson tìm cách tạo ra các sản phẩm có chất lượng và giá trị lâu dài.

Một phần quan trọng của sự tái định hình này là việc tạm dừng vô thời hạn các buổi trình diễn runway. Anderson giải thích rằng quyết định này là cần thiết để giúp thương hiệu tập trung vào chất lượng và câu chuyện đằng sau từng sản phẩm, thay vì chạy theo số lượng và xu hướng theo mùa. Điều này cho phép thương hiệu có thời gian và nguồn lực để đầu tư vào việc tạo ra các sản phẩm có giá trị và ý nghĩa thực sự.

Ngoài ra, Anderson cũng có kế hoạch mở các cửa hàng mới và cải tạo các cửa hàng hiện có. Mục tiêu là tạo ra các không gian bán hàng được thiết kế để phản ánh đam mê và phong cách cá nhân của ông. Những cửa hàng này sẽ không chỉ là nơi để mua sắm, mà còn là không gian trải nghiệm và khám phá các sản phẩm của thương hiệu.

Sự tái định hình của JW Anderson được xem là một bước đi táo bạo và có thể đặt ra tiền lệ cho các nhà thiết kế khác. Trong thời đại số hóa và thói quen tiêu dùng đang thay đổi, ngành thời trang đang phải đối mặt với thách thức về việc tìm kiếm mô hình kinh doanh bền vững và có ý nghĩa. Việc JW Anderson từ bỏ các buổi trình diễn runway và tập trung vào chất lượng và câu chuyện có thể là một giải pháp cho các thương hiệu đang tìm kiếm cách đổi mới và phát triển trong môi trường cạnh tranh hiện nay.

Với sự thay đổi này, JW Anderson không chỉ đang tái định hình thương hiệu của mình, mà còn đóng góp vào sự thay đổi trong cách nhìn nhận về thời trang và cách thức kinh doanh trong ngành công nghiệp này. Các fan và khách hàng của thương hiệu đang chờ đợi để xem các sản phẩm mới và trải nghiệm không gian bán hàng được thiết kế lại.

Mạt chược, một trò chơi giải trí truyền thống của Trung Quốc, đang dần mai một trong thời đại hiện đại. Không chỉ là một trò chơi, mạt chược còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, gắn liền với lịch sử và phong tục của người Trung Quốc. Trẻ em thường học chơi mạt chược trong những dịp Tết Nguyên đán cùng gia đình, trong khi người lớn tuổi có thể chơi quanh năm.

Các bộ mạt chược cổ thường được làm từ gỗ, ngà voi hoặc tre, được cắt, đánh bóng, khắc và tô màu thủ công. Những bộ mạt chược này không chỉ là một trò chơi mà còn là một tác phẩm nghệ thuật, thể hiện sự khéo léo và tinh tế của người nghệ nhân. Tại Hong Kong, mạt chược không chỉ là một trò chơi mà còn là một phần của di sản văn hóa.

Suốt hơn bốn thập kỷ, Ho Sau-Mei, 68 tuổi, gắn bó với cửa tiệm Kam Fat Mahjong do cha bà sáng lập từ năm 1962. Cửa tiệm nhỏ nằm dưới cầu thang trong hẻm rộng chưa đầy 2m này là nơi lưu giữ truyền thống làm mạt chược thủ công. Mei cho biết bắt đầu học nghề từ năm 13 tuổi. Vào những năm 1970-1980, các nghệ nhân từ Trung Quốc đại lục từng sang Hong Kong trao đổi kỹ thuật, giúp nghề khắc mạt chược thủ công phát triển thịnh vượng.

Vào thập niên 1960, Hong Kong có hơn 20 nghệ nhân khắc mạt chược, thậm chí có cả hội nghề nghiệp chính thức. Tuy nhiên, hiện phần lớn quân bài được sản xuất hàng loạt tại các nhà máy ở Trung Quốc đại lục. Từ năm 2014, nghề khắc tay mạt chược được chính quyền Hong Kong xếp vào danh sách ‘di sản văn hóa phi vật thể’, nhưng tại thành phố này hiện chỉ còn vài người theo nghề, và Mei là nữ nghệ nhân duy nhất còn hành nghề.

Mỗi sáng trước 10h, nữ nghệ nhân đã ngồi vào chỗ, xếp sẵn khay gỗ với những quân bài bằng nhựa và chuẩn bị các dụng cụ chuyên dụng để khắc. Mỗi bộ mạt chược gồm 144 quân, chia làm bốn loại như cây tre, chấm tròn, chữ Hán, gió (đông, tây, nam, bắc) và các quân đặc biệt như hoa, rồng, tứ quý. Bên cạnh những quân cờ truyền thống, bà cũng làm những quân cờ mạt chược sáng tạo với nhiều loại hình vẽ.

Nghệ nhân dùng những dụng cụ khắc truyền thống với đầu mũi khác nhau để khắc từng ký tự, họa tiết lên quân bài, kẹp chặt giữa ngón cái và ngón giữa. Mỗi bộ mạt chược làm tay mất khoảng 10 đến 14 ngày để hoàn thành, có giá khoảng 245 USD (khoảng 6,5 triệu đồng). Từ khi Hong Kong chuyển từ trung tâm sản xuất sang trung tâm tài chính vào thập niên 1990, ngành làm mạt chược thủ công cũng dần biến mất.

Cửa tiệm không có hệ thống đặt hàng online. Khách muốn mua phải gọi điện hoặc tới trực tiếp. Bà ghi đơn hàng bằng tay trên một cuốn sổ cũ kĩ. Hiện nghệ nhân chỉ làm việc đến khoảng trưa vì không còn đủ sức làm cả ngày nữa. Bà nói chưa muốn nghỉ hưu vì buồn và không biết làm gì. Trong ngày, một khách hàng người Anh gọi đến hỏi về đơn hàng vợ anh đặt cách đây vài tuần. Bà Mei nhờ người phiên dịch, tìm số điện thoại trong sổ, và xác nhận bộ bài sẽ hoàn thiện trong tuần tới.

Theo bà Mei, khi còn trẻ bà thường chơi mạt chược với anh chị em trong nhà, nhưng hiện không còn nhiều thời gian, chỉ thỉnh thoảng mới nhận lời mời từ bạn cũ. Hằng năm, sinh viên và nhà báo vẫn đến tìm hiểu, nhờ đó nghề của bà được nhiều người biết đến dù đang dần mai một. Từng nhận nhiều lời đề nghị học nghề từ nghệ sĩ và các tổ chức văn hóa, nhưng bà Mei đều từ chối vì chưa có hứng dạy và muốn làm theo cách và nhịp độ riêng của mình.

‘Tôi không biết còn làm được bao lâu nữa nhưng chừng nào còn cầm được dụng cụ, tôi vẫn sẽ tiếp tục’, bà nói. Với tinh thần trách nhiệm và tình yêu với nghề, bà Mei tiếp tục giữ gìn và phát huy di sản văn hóa mạt chược, một phần quan trọng của lịch sử và phong tục Trung Quốc.

Cần Thơ – Một nhóm các nghệ nhân và người yêu nghệ thuật tại thành phố Cần Thơ đã hình thành nhóm Art house, với tham vọng biến những phụ phẩm nông nghiệp như vỏ bắp thành các sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo. Thông qua hoạt động này, họ không chỉ đóng góp vào việc giảm thiểu rác thải mà còn nỗ lực giữ gìn và phát huy giá trị của nghệ thuật thủ công truyền thống.

Nhóm Art house Cần Thơ bao gồm các giáo viên mỹ thuật, sinh viên và những người yêu thích nghệ thuật. Lấy cảm hứng từ cuộc sống nông thôn ở miền Tây, nơi cây bắp đóng vai trò quan trọng trong đời sống hàng ngày của người dân, nhóm đã tìm cách biến vỏ bắp – thứ mà nhiều người coi là phế phẩm – thành chất liệu tạo nên các sản phẩm thủ công giàu giá trị.

Quá trình tạo ra các sản phẩm này đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Mỗi chiếc túi xách làm từ vỏ bắp cần trải qua nhiều công đoạn như thu gom, xử lý, phơi vỏ, đan và trang trí bằng vải lụa. Để hoàn thiện một sản phẩm, cần từ một đến hai ngày làm việc. Đa dạng về chủng loại, các sản phẩm của nhóm không chỉ giới hạn ở túi xách mà còn có ví, đế lót bình hoa, khung gương trang trí và giấy thủ công làm từ vỏ bắp.

Loại giấy vỏ bắp được tạo ra bằng cách xay nhuyễn vỏ bắp, sau đó pha trộn với màu thực phẩm và hoa lá tự nhiên. Từ giấy vỏ bắp, nhóm đã tạo ra các tác phẩm tranh dân gian bằng cách kết hợp kỹ thuật in khắc gỗ và tô màu theo phong cách tranh Đông Hồ, Hàng Trống. Ngoài ra, họ cũng vẽ tranh phong cảnh địa phương và các chủ đề về đờn ca tài tử trên giấy vỏ bắp, nhằm giới thiệu về vùng đất Cần Thơ.

Art house Cần Thơ không chỉ là một nhóm nghệ thuật mà còn là một biểu tượng của phong trào sống xanh và sáng tạo bền vững trong cộng đồng. Các thành viên thường xuyên tổ chức các buổi hướng dẫn làm thủ công cho học sinh, sinh viên và người dân địa phương. Thông qua các hoạt động này, nhóm hy vọng mang đến một thông điệp về việc tái sử dụng và tái tạo các chất liệu có sẵn trong tự nhiên, đồng thời lan tỏa tình yêu văn hóa và sáng tạo trong cộng đồng.

Các sản phẩm của nhóm Art house không chỉ có giá trị về mặt nghệ thuật mà còn có ý nghĩa về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Thông qua các hoạt động của mình, nhóm Art house Cần Thơ đã thể hiện sự sáng tạo và đóng góp tích cực vào việc xây dựng một xã hội ngày càng ý thức hơn về vấn đề bảo vệ môi trường và bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.

Ở thành phố Đà Nẵng, người Ve – một nhóm thuộc dân tộc Giẻ Triêng vẫn lưu giữ một tập tục cưới hỏi đặc sắc: nhà gái tặng tấm dồ đôi cho nhà trai trong lễ cưới. Tấm dồ đôi do chính tay cô gái dệt phải mất từ 3-4 năm trước khi bước vào hôn nhân mới hoàn thành. Vì vậy, tấm dồ đôi không chỉ mang thông điệp về sự khéo léo mà còn là tấm lòng thủy chung, nhân văn của người phụ nữ Ve.

Xã Đắc Pring là nơi tập trung đông người Ve sinh sống, nơi đây vẫn giữ nguyên vẹn nhiều phong tục truyền thống. Người Ve sống bằng nghề làm rẫy, săn bắt, đánh cá. Họ theo chế độ song hệ: con trai theo họ cha, con gái theo họ mẹ. Họ có quan niệm rất văn minh rằng con cái, bất kể giới tính nào đều quý giá.

Trước khi lập gia đình, chàng trai người Ve phải trải qua nghi thức cà răng và không còn ngủ ở nhà làng – đánh dấu bước trưởng thành. Còn người con gái, trước khi lấy chồng sẽ xỏ tai, đeo trang sức. Đó là những nghi thức tiền hôn nhân mang tính biểu trưng của cộng đồng người Ve ở miền núi Đà Nẵng.

Trong chuyện tình cảm, người Ve bày tỏ tình yêu bằng nghệ thuật dân gian: chàng trai dùng tiếng khèn, còn cô gái đáp lại bằng lời ca. Khi cả hai thuận ý, nhà trai sẽ nhờ mai mối đến thưa chuyện. Sau đó, hai gia đình tổ chức lễ ‘Ka để trăng’ để chính thức bàn chuyện cưới hỏi. Kể từ đó, đôi trẻ sẽ thay phiên sang ăn cơm nhà nhau mỗi ngày trong vòng vài tháng đến một năm, trước khi tổ chức lễ cưới chính thức – gọi là Lễ Bế chia.

Trong lễ cưới người Ve, lễ vật quan trọng nhất là tấm dồ đôi (rơ moong) do nhà gái mang sang. Tấm dồ đôi là một sản phẩm thổ cẩm dày, đẹp, kích thước khoảng 3 mét dài, 2 mét rộng, được ghép từ hai mảnh vải do chính cô gái dệt thủ công. Việc hoàn thành một tấm dồ đôi có thể mất từ 3 đến 4 năm – là cả một quá trình kỳ công đòi hỏi sự nhẫn nại, khéo léo và tình cảm sâu sắc.

Bà Pơ Loong Thị Liêm (64 tuổi, xã Đắc Pring) chia sẻ: ‘Thổ cẩm của phụ nữ Ve được làm bằng nguyên liệu tự nhiên từ cây, cỏ, lá, hoa của rừng núi, màu nhuộm từ lá cây, nghệ, bồ kết, tro bếp… Đến nay, chúng tôi còn lưu giữ truyền thống trên từng tấm vải thổ cẩm với các dải hoa văn trang trí kết hợp giữa màu đỏ và màu trắng, giữa màu chàm với màu vàng. Mỗi hoa văn trên vải đều kể lại câu chuyện về thần núi, thần suối, tổ tiên… ‘.

Già làng Pơ Loong Tý (78 tuổi) kể chuyện, theo truyền thống, tấm dồ đôi không chỉ để người Ve dùng đắp ấm chống lại cái rét của những cơn mưa rừng đằng đẵng mà còn được xem là món quà sính lễ trao tặng trong đám cưới. Với người Ve, đám cưới không có tấm dồ đôi thì không gọi là đám cưới. Nhà trai mang chiếc gùi thể hiện tài đan lát của chàng rể, còn nhà gái tặng tấm dồ đôi do chính cô dâu dệt, thể hiện tấm lòng son sắt, thuỷ chung. Tấm dồ đôi sau đó được mẹ chú rể khoác lên vai cô dâu như lời chúc phúc cho hôn nhân hạnh phúc bền lâu.

Số lượng tấm dồ đôi nhà gái chuẩn bị phụ thuộc vào khả năng và sự cần mẫn của cô gái. Tuy nhiên, dù chỉ một tấm, nó cũng mang đầy đủ ý nghĩa biểu trưng: hai mảnh vải tượng trưng cho hai cuộc đời, giờ khép lại thành một mái ấm. Họ sẽ cùng chung sống, sinh con đẻ cái, và được hai họ chúc phúc.

Ngày nay, dù cuộc sống đã có nhiều đổi thay, nhiều gia đình người Ve vẫn duy trì nét đẹp này như một phần hồn cốt văn hóa. Tấm dồ đôi không chỉ là hồi môn, mà là sự kết tinh của công sức, đạo lý, tinh thần nhân văn, điều khiến đám cưới người Ve trở nên đặc biệt, giàu bản sắc và đáng trân quý giữa đại ngàn Trường Sơn.

Khi hội nhập văn hoá diễn ra ngày càng mạnh mẽ ở miền núi Đà Nẵng, tấm dồ đôi của người Ve không chỉ là minh chứng của tình yêu đôi lứa, mà còn là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại. Trong không gian đậm chất núi rừng ấy, từng sợi chỉ, từng họa tiết trên tấm dồ đôi như tiếp tục kể câu chuyện của bản làng – bản tình ca bền bỉ giữa đại ngàn.