Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh 2/9, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch (VHTTDL) đã thông báo rằng nhiều bảo tàng, nhà hát và điểm du lịch trực thuộc sẽ mở cửa miễn phí cho công chúng từ ngày 1 đến 3/9/2025. Quyết định này nhằm khơi dậy niềm tự hào dân tộc và tạo cơ hội cho người dân, du khách trải nghiệm văn hóa, nghệ thuật đặc sắc của Việt Nam.

Cụ thể, các bảo tàng trực thuộc Bộ VHTTDL, Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam và Nhà hát Nghệ thuật đương đại Việt Nam sẽ mở cửa miễn phí trong ba ngày. Trong thời gian này, du khách có thể tham quan miễn phí và khám phá nhiều triển lãm, trưng bày đặc biệt được tổ chức tại các bảo tàng. Điều này không chỉ giúp người dân Việt Nam mà còn thu hút du khách quốc tế đến khám phá và tìm hiểu về văn hóa, lịch sử của Việt Nam.

Trong dịp này, Bảo tàng Hồ Chí Minh sẽ tổ chức chuỗi hoạt động bao gồm các trưng bày chuyên đề như ’80 năm Công an nhân dân khắc ghi lời Bác’ và ‘Mùa thu Độc lập kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh’. Đặc biệt, bảo tàng sẽ trưng bày tranh sơn dầu khổ lớn ‘Mùa Xuân độc lập’ tại không gian ngoài trời. Du khách có thể tìm hiểu về lịch sử và công lao của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cũng như sự kiện quan trọng trong lịch sử Việt Nam.

Bảo tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam sẽ tổ chức trưng bày ‘Bình dân học vụ – Thắp sáng tương lai’, trong khi Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam trình diễn hai triển lãm ‘Những người con của Tổ quốc’ và ‘Trí tuệ nhân tạo trong mỹ thuật ứng dụng’. Tại thành phố Hồ Chí Minh, Bảo tàng Mỹ thuật cũng sẽ tổ chức triển lãm ‘Hồ Chí Minh – Chân dung một con người’. Những triển lãm này không chỉ làm nổi bật lịch sử và văn hóa của Việt Nam mà còn thể hiện sự đa dạng và phong phú của nghệ thuật Việt Nam.

Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam, cách trung tâm Hà Nội hơn 40 cây số, dự kiến sẽ đón khoảng 50 ngàn lượt khách trong ba ngày mở cửa. Tại đây, du khách sẽ được trải nghiệm không gian chợ vùng cao và các hoạt động văn hóa, văn nghệ phong phú của cộng đồng các dân tộc. Du khách có cơ hội tìm hiểu về cuộc sống và phong tục tập quán của các dân tộc thiểu số ở Việt Nam.

Nhà hát Nghệ thuật đương đại Việt Nam cũng sẽ mở cửa miễn phí với các chương trình nghệ thuật và biểu diễn múa rối nước sôi động. Du khách sẽ có cơ hội thưởng thức những màn trình diễn nghệ thuật đặc sắc và độc đáo của Việt Nam.

Những hoạt động này không chỉ đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần của người dân mà còn quảng bá hình ảnh văn hóa, đất nước và con người Việt Nam đến với bạn bè quốc tế. Qua đó, góp phần tăng cường giao lưu văn hóa và thúc đẩy du lịch phát triển.

Bảo tàng Nghệ thuật Quang San gần đây đã tổ chức buổi khai mạc chuyên đề ‘Những gốc rễ không ngừng vươn’, giới thiệu một tác phẩm đặc biệt của danh họa Mai Trung Thứ, lần đầu tiên được trưng bày trước công chúng. Tại đây, nhà nghiên cứu Ace Lê đã đưa ra nhận định rằng, trong ‘Tứ kiệt trời Âu’, Mai Trung Thứ được xem là họa sĩ người Việt với phong cách hội họa thấm đẫm văn hóa Việt và luôn trăn trở gìn giữ bản sắc dân tộc thông qua các bộ môn nghệ thuật.

Được biết, Mai Trung Thứ thường có xu hướng Việt hóa các tác phẩm nổi tiếng trong hội họa Tây phương, mang đậm tính dân tộc. Một trong những tác phẩm nổi bật của ông là phiên bản bức Mona Lisa vào năm 1974, khi ông đã 68 tuổi. Sử dụng chất liệu bột màu trên lụa, danh họa giữ nguyên tỷ lệ của bản gốc nhưng đã thổi vào đó tinh thần Việt qua tranh. Nàng Mona Lisa của ông mang đậm nét phụ nữ Việt Nam với chiếc khăn voan xanh trùm đầu, làn da mang màu vàng đậm, cho thấy bản sắc dân tộc được nhấn mạnh. Phông nền phía sau là hình ảnh hoàng hôn trên vịnh Hạ Long, một danh thắng nổi tiếng của Việt Nam.

Theo nhà nghiên cứu Ace Lê, sự thay đổi này trong tác phẩm của Mai Trung Thứ tượng trưng cho người phụ nữ đã trải qua nhiều sự kiện đặc biệt trong cuộc đời. Khi ông vẽ người phụ nữ, đó còn là biểu tượng của bản sắc Việt Nam mà ông luôn tìm kiếm trong hội họa. Việc kết hợp giữa nét văn hóa truyền thống và phong cách hội họa hiện đại đã tạo nên một kiệt tác độc đáo, thể hiện sự gắn kết giữa quá khứ và hiện tại.

Ngoài ra, buổi trưng bày còn có sự tham gia của nhiều danh họa khác như Lê Phổ, Lê Thị Lựu, Tô Ngọc Vân, Vũ Cao Đàm…, những người đã có những đóng góp lớn trong thời kỳ đầu của mỹ thuật Việt Nam. Sự hiện diện của họ tại triển lãm là một dịp để công chúng có cơ hội chiêm ngưỡng các tác phẩm đặc biệt và góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam đương đại.

Triển lãm mở cửa đón khách từ ngày 1/8, mang đến một không gian nghệ thuật đa dạng và phong phú. Khách tham quan có thể khám phá các tác phẩm nghệ thuật độc đáo, từ đó có được những trải nghiệm và cảm nhận sâu sắc về sự phát triển và bản sắc của mỹ thuật Việt Nam.

Mai Trung Thứ hoàn thiện “Mona Lisa” Việt Nam giữa đại dịch là một trong những bài viết có thông tin cụ thể hơn về những nỗ lực của danh họa Mai Trung Thứ trong việc sáng tạo ra kiệt tác của mình.

Cục Di sản Văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) vừa có văn bản gửi các địa phương, yêu cầu tăng cường các biện pháp bảo vệ và phòng chống nguy cơ trộm cắp hiện vật tại các bảo tàng và di tích. Điều này nhằm đảm bảo an toàn cho các di sản văn hóa, tránh những rủi ro và thiệt hại không đáng có.

Tình trạng mất cắp hiện vật, bao gồm cả những hiện vật và cổ vật có giá trị cao, tại một số bảo tàng và di tích đã liên tục được các cơ quan quản lý Nhà nước cảnh báo. Nhận thấy sự cần thiết phải có những biện pháp cấp thiết, Cục Di sản Văn hóa đã đề nghị các địa phương rà soát lại các phương án và biện pháp phòng chống đối với nguy cơ trộm cắp hiện vật. Việc này không chỉ dừng lại ở việc ngăn chặn mà còn giúp nâng cao hiệu quả bảo vệ di sản văn hóa.

Không chỉ tập trung vào chống trộm cắp, Cục Di sản Văn hóa cũng yêu cầu các bảo tàng và di tích tăng cường chủ động ứng phó với tình hình thiên tai và khí hậu diễn biến phức tạp, bất thường. Những biến đổi của thời tiết tiềm ẩn nguy cơ rủi ro đối với việc giữ gìn và bảo vệ di sản văn hóa, di tích, bảo tàng và hiện vật. Do đó, cơ quan chức năng yêu cầu thực hiện đồng bộ các biện pháp nhằm giảm thiểu rủi ro.

Một số biện pháp cụ thể đã được Cục Di sản Văn hóa đề nghị, bao gồm tăng cường rà soát các phương án và biện pháp phòng chống thiên tai, cháy, nổ và trộm cắp. Các bảo tàng và di tích được yêu cầu kiểm tra, bảo dưỡng và duy trì thường xuyên trang thiết bị kỹ thuật nhằm bảo vệ và bảo đảm tuyệt đối an toàn cho tài liệu và hiện vật đang được lưu giữ và trưng bày. Điều này đặc biệt quan trọng trong mùa mưa bão, khi các điều kiện thời tiết có thể gây ảnh hưởng xấu đến các công trình và hiện vật.

Cục Di sản Văn hóa cũng yêu cầu các địa phương có cơn bão số 3 đi qua khẩn trương kiểm tra, đánh giá và sớm có biện pháp khắc phục hậu quả gây ra đối với các di tích và bảo tàng trên địa bàn. Gồm có các biện pháp gia cố, gia cường và xử lý các khu vực có nguy cơ sạt lở, các thiết bị kỹ thuật bị hư hỏng, có khả năng gây cháy, nổ… nhằm đảm bảo an toàn cho công trình di tích, bảo tàng, hiện vật và người sử dụng.

Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cũng yêu cầu đánh giá và rà soát toàn bộ hiện trạng công trình bảo tàng, di tích, khu trưng bày ngoài trời, công trình phụ trợ liên quan và toàn bộ hệ thống cây xanh,… để xây dựng phương án xử lý phòng ngừa và ngăn chặn nguy cơ hư hại và mất an toàn.

Về phòng chống nguy cơ mất hiện vật, Cục Di sản Văn hóa yêu cầu tăng cường tuyên truyền và phổ biến kiến thức cho đội ngũ nhân viên bảo tàng, ban quản lý di tích, người trực tiếp trông coi di tích và khách tham quan. Đồng thời, phân công lãnh đạo trực tại bảo tàng và di tích để bảo đảm việc theo dõi, giám sát và ứng phó kịp thời với các nguy cơ rủi ro… Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ và chủ động từ nhiều phía, mới có thể đảm bảo an toàn cho di sản văn hóa.

Diễn viên Chi Bảo, người sáng lập và giám đốc Bảo tàng Gốm thời dựng nước, vừa giới thiệu về bảo tàng của mình. Với niềm đam mê sưu tầm gốm sâu sắc, ông đã sở hữu một bộ sưu tập ấn tượng gồm hơn 1.000 cổ vật gốm thuộc nhiều nền văn hóa tiền Đông Sơn và các văn hóa đồng đại. Trong số này, ông đặc biệt yêu thích đồ gốm của nền văn hóa Phùng Nguyên vì tính thẩm mỹ và sự độc đáo mà chúng mang lại. Thông qua bảo tàng, ông mong muốn giới thiệu đến công chúng, đặc biệt là các bạn trẻ, về lịch sử văn hóa phong phú của dân tộc thông qua những cổ vật gốm quý giá.

Bảo tàng Gốm thời dựng nước hiện đang trưng bày hơn 400 hiện vật, bao gồm một bảo vật quốc gia là chõ gốm Đông Sơn và các bộ sưu tập độc bản khác. Chõ gốm Đông Sơn, được công nhận là bảo vật quốc gia vào tháng 12-2024, là một trong những hiện vật nổi bật nhất của bảo tàng. Với niên đại khoảng 2.000 – 2.500 năm, chiếc chõ gốm này được làm bằng đất nung ở nhiệt độ cao và có hình dáng cân đối, hài hòa. Công dụng ban đầu của nó là để đồ xôi hoặc hấp lương thực thực phẩm. Bảo tàng không chỉ là nơi trưng bày các hiện vật, mà còn là nơi cung cấp tư liệu sống động phục vụ công tác nghiên cứu lịch sử, khảo cổ, giáo dục về giá trị di sản dân tộc.

Ông Chi Bảo chia sẻ, không gian trưng bày của bảo tàng được thiết kế nhằm mang lại trải nghiệm trực quan và sống động cho công chúng. Với việc trưng bày các hiện vật theo chủ đề và niên đại, bảo tàng giúp khách tham quan dễ dàng tiếp cận và hiểu rõ hơn về quá trình phát triển của gốm và văn hóa Việt Nam qua các thời kỳ. Việc sở hữu một bộ sưu tập gốm đa dạng và phong phú cũng giúp bảo tàng trở thành một điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích lịch sử, văn hóa và nghệ thuật.

Trong tương lai, ông Chi Bảo cho biết sẽ tiếp tục cải thiện bảo tàng bằng cách tổ chức các chương trình trải nghiệm cho học sinh, sinh viên và phối hợp với các trường đại học, bảo tàng trong và ngoài nước để phát triển tài liệu nghiên cứu. Qua đó, bảo tàng không chỉ là nơi bảo tồn di sản văn hóa, mà còn là cơ sở nghiên cứu và giáo dục, đóng góp vào sự phát triển của lĩnh vực lịch sử và khảo cổ.

Công nghệ 4.0 đang cách mạng hóa lĩnh vực bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa tại Việt Nam. Sự tích hợp của công nghệ vào các bảo tàng và di tích lịch sử đã thổi vào không gian văn hóa một làn gió mới, giúp chúng trở nên sống động và hấp dẫn hơn, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ.

Một trong những ví dụ tiêu biểu là Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, nơi công nghệ 4.0 đã biến những tác phẩm nghệ thuật thành những “câu chuyện hình ảnh sống”. Thông qua các công cụ số, người xem có thể tương tác và khám phá các tác phẩm một cách sâu sắc hơn. Điều này đã dẫn đến một sự gia tăng đáng kể trong số lượng khách tham quan trẻ, đặc biệt là từ năm 2021, khi lượng khách trẻ đã tăng vọt lên 40% tổng lượng khách tham quan. Không chỉ đến để học hỏi, nhiều người trẻ còn muốn chia sẻ trải nghiệm của mình trên mạng xã hội, tạo ra một hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Văn Miếu – Quốc Tử Giám, một di tích lịch sử và văn hóa quan trọng của Việt Nam, cũng đã ứng dụng công nghệ 4.0 để tái hiện truyền thống khoa cử xưa. Qua việc sử dụng công nghệ 3D mapping, thực tế tăng cường (AR) và trí tuệ nhân tạo (AI), du khách có thể khám phá di tích này một cách trực quan và sinh động hơn. Hệ thống trợ lý du lịch ảo, tour tham quan ảo 3D và trải nghiệm VR360 cho phép khách tham quan khám phá di tích ở mọi lúc, mọi nơi. Ngoài ra, các buổi trình diễn ánh sáng 3D mapping ban đêm tại Văn Miếu đã biến nơi này thành một không gian văn hóa sáng tạo, giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, thu hút đông đảo du khách.

Việc ứng dụng công nghệ vào bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa không chỉ là một xu hướng mà đang trở thành sứ mệnh chung. Mục tiêu là giúp mỗi di sản có cơ hội kể lại câu chuyện của mình theo ngôn ngữ mới, lay động và lan tỏa trong cộng đồng số. Qua đó, không chỉ giúp bảo tồn di sản văn hóa mà còn góp phần quảng bá và phát huy giá trị của chúng, tiếp cận với nhiều đối tượng hơn, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Có thể thấy, công nghệ 4.0 đang mở ra những cơ hội mới cho lĩnh vực bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa tại Việt Nam. Sự kết hợp giữa công nghệ và di sản không chỉ giúp giữ gìn quá khứ mà còn góp phần xây dựng một nền văn hóa hiện đại, giàu bản sắc và đa dạng.

Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong thời đại số đang là một nhiệm vụ quan trọng. Bằng việc tận dụng các công nghệ mới, các di sản văn hóa có thể được trình bày một cách hấp dẫn và gần gũi hơn, từ đó tiếp cận được với nhiều người hơn, đặc biệt là thế hệ trẻ. Điều này không chỉ góp phần bảo tồn di sản văn hóa mà còn xây dựng một tương lai văn hóa giàu bản sắc cho Việt Nam.

Chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng đang trở thành xu hướng tất yếu trên toàn thế giới, nhằm hiện đại hóa công tác bảo tồn, tăng cường khả năng tiếp cận di sản và hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng trong kỷ nguyên số. Tại Việt Nam, các bảo tàng cũng cần thiết phải có một phòng chuyển đổi số để bắt kịp với xu hướng này.

TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đã chia sẻ quan điểm rằng đã đến lúc các bảo tàng tại Việt Nam cần thiết có một phòng chuyển đổi số. Việc này không chỉ giúp hiện đại hóa công tác bảo tàng mà còn góp phần quan trọng trong công tác bảo tồn di sản một cách bền vững, qua đó thu hút công chúng thế hệ mới và hội nhập quốc tế.

Theo kinh nghiệm của Ba Lan, một quốc gia có hệ thống bảo tàng hiện đại và năng động bậc nhất Đông Âu, việc thành lập phòng chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của các bảo tàng. Phòng chuyển đổi số tại các bảo tàng Ba Lan đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ chuyên biệt, bao gồm: số hóa hiện vật, xây dựng và cập nhật cơ sở dữ liệu, đăng tải nội dung lên các nền tảng số, phục vụ cho công tác in ấn, xuất bản, cũng như truyền thông và nghiên cứu.

Một điểm đáng chú ý là tất cả các bảo tàng tại Ba Lan đều được trang bị studio chụp ảnh chuyên nghiệp có diện tích lớn, hệ thống ánh sáng chuẩn bảo tàng và máy ảnh hiện đại với độ phân giải cao. Đây chính là nơi thực hiện việc số hóa chi tiết từng hiện vật, từng tác phẩm nghệ thuật với tiêu chuẩn kỹ thuật cao, đảm bảo tính chân thực và sắc nét khi chuyển sang không gian số.

Sau khi hoàn tất khâu chụp ảnh và xử lý hình ảnh, dữ liệu được cập nhật lên hệ thống nền tảng số và tích hợp vào cơ sở dữ liệu số hóa, đây là quá trình lưu giữ toàn bộ hiện vật, hình ảnh, tư liệu của bảo tàng. Quá trình này là nền tảng quan trọng để chia sẻ hình ảnh các hiện vật đến với các chuyên gia, nhà nghiên cứu, sinh viên và công chúng trong nước và quốc tế.

Việt Nam hiện nay, hầu hết các bảo tàng vẫn vận hành theo mô hình truyền thống và chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Các chuyên gia cho rằng, nếu không có bước nhảy về công nghệ, bảo tàng sẽ tiếp tục lùi lại phía sau, không bắt kịp nhu cầu và tâm lý tiếp cận mới của công chúng. Một rào cản lớn là hầu hết các bảo tàng tại Việt Nam chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Việc số hóa hiện vật, nếu có, thường được thực hiện rời rạc, dưới dạng các dự án ngắn hạn, thuê ngoài. Điều này khiến dữ liệu thiếu đồng bộ, không bảo mật, khó duy trì và không phát huy được giá trị về lâu dài.

Do đó, việc thành lập một quỹ chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng tại Việt Nam là hết sức cần thiết, nhằm tạo ra nguồn lực ổn định để hỗ trợ các bảo tàng từng bước hình thành phòng chuyển đổi số, triển khai số hóa hiện vật, xây dựng cơ sở dữ liệu và phát triển nền tảng trưng bày số một cách bài bản, bền vững.