Ở vùng đại ngàn phía Tây Quảng Ngãi, nơi nhịp sống hiện đại đang ngày càng sôi động, vẫn có những người lặng lẽ gìn giữ những thanh âm mộc mạc của núi rừng. Y Rum, một cô gái dân tộc Ba Na, là một trong số đó. Với tình yêu cháy bỏng dành cho âm nhạc truyền thống, Y Rum đã thành lập Câu lạc bộ Nghệ thuật Rum Y, nơi không chỉ dạy những nốt nhạc vang lên từ đá, từ ống nứa, mà còn thắp lên niềm tự hào dân tộc trong tâm hồn thế hệ trẻ.

Câu lạc bộ Nghệ thuật Rum Y được thành lập vào năm 2022, chuyên dạy những loại nhạc cụ truyền thống của các dân tộc thiểu số như đàn T’rưng, đàn đá và một số loại nhạc cụ hiện đại như Piano, Organ. Hiện có 38 học viên đang theo học lớp đàn T’rưng và 07 học viên theo học lớp đàn đá. Y Rum, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Nghệ thuật Rum Y, cho biết: ‘Lứa tuổi đến với Câu lạc bộ là 5 tuổi, tới lớn là không giới hạn số tuổi. Ở đây các bạn người dân tộc Rơ Ngao cũng có, Ba Na cũng có và các bạn dân tộc Kinh cũng có. Để mà các bạn học viên làm quen với các loại đàn thì câu lạc bộ phải nắm bắt được tâm lý tuổi của từng học viên.’

Để học viên dễ tiếp cận, Y Rum chọn cách truyền đạt gần gũi, sinh động, kết hợp nhiều thực hành. Các em được học qua cảm nhận bằng tai, bằng tay và cả cảm xúc. Từ đó dần hình thành đam mê và sự hứng thú với âm nhạc dân tộc ngay từ những lần đầu. Đàn đá và đàn T’rưng đều là nhạc cụ truyền thống của các dân tộc thiểu số ở vùng phía Tây Quảng Ngãi. Nếu đàn T’rưng có âm thanh vang, trong, dễ gợi cảm xúc và khá phù hợp với trẻ em nhờ cách chơi trực quan, thì đàn đá lại đòi hỏi người chơi phải có cảm âm tốt và lực tay ổn định để tạo ra âm thanh chính xác.

Y Rum cũng thường dành thời gian tìm đến các nghệ nhân – những ‘kho tàng sống’ của văn hóa dân tộc để học hỏi và khắc ghi những điều tưởng chừng mai một. Nghệ nhân ưu tú A Jar bày tỏ: ‘Mong muốn là nhiều người khác sẽ tiếp tục noi theo Y Rum, người đàn chị, người đi trước, những người đi sau tiếp nối nhiều hơn nữa. Góp phần rất quan trọng trong phát triển văn hóa, nhất là văn hóa âm nhạc cổ truyền.’

Không chỉ dừng lại ở các lớp học nhạc cụ từ những người trẻ dân tộc thiểu số như Y Rum, việc truyền dạy âm nhạc truyền thống ở Quảng Ngãi đã và đang được triển khai bằng nhiều hình thức đa dạng. Từ các hội thi, lớp truyền dạy do chính quyền tổ chức, đến những câu lạc bộ văn hóa dân gian được chính những nghệ nhân, người có uy tín ở các thôn, làng thành lập, truyền dạy đã góp phần tiếp nối và gìn giữ bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh.

Trường Trung cấp Văn hóa Nghệ thuật Đồng Nai vừa đạt được một mốc quan trọng trong mùa tuyển sinh năng khiếu nghệ thuật năm 2025. Với số lượng học sinh đăng ký theo học vượt xa chỉ tiêu ban đầu, trường đã thể hiện một tín hiệu tích cực về xu hướng theo đuổi nghệ thuật chuyên nghiệp trong giới trẻ, đặc biệt là con em của các đồng bào dân tộc thiểu số.

Theo kế hoạch tuyển sinh cho năm học 2025-2026, trường đã thông báo tuyển sinh 80 chỉ tiêu cho các chuyên ngành âm nhạc truyền thống, âm nhạc phương Tây, thanh nhạc và múa. Trong đợt 1, nhà trường đã tuyển được 77 học sinh, và trong đợt 2, có đến 140 em đăng ký theo học. ThS Phùng Ngọc Long, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Văn hóa Nghệ thuật Đồng Nai, cho biết số lượng học sinh đăng ký vào chuyên ngành âm nhạc truyền thống đã tăng cao. Năm nay, các chuyên ngành múa và thanh nhạc cũng ghi nhận số lượng học sinh đăng ký nhiều hơn so với các năm trước. Điều này cho thấy rằng định hướng theo đuổi nghệ thuật đang dần nhận được sự quan tâm từ học sinh và gia đình.

Nhà trường cũng đã có kế hoạch thực tế, khảo sát địa bàn các xã và tuyển sinh một số học sinh vùng đồng bào các dân tộc và vùng biên giới. Đây là bước “tiền trạm”, khởi đầu để năm học tới nhà trường sẽ triển khai tuyển sinh năng khiếu nghệ thuật tại 95 phường, xã. Đồng Nai là địa phương có đông đồng bào dân tộc sinh sống. Nhà trường mong muốn phát hiện và bồi dưỡng những năng khiếu nghệ thuật, nhất là các chuyên ngành âm nhạc truyền thống. Qua đó, tạo điều kiện cho các em được tiếp cận môi trường đào tạo nghệ thuật bài bản, có cơ hội phát triển theo con đường chuyên nghiệp.

Đồng Nai hiện có nhiều tiềm năng về phát triển nghệ thuật, đặc biệt là trong lĩnh vực âm nhạc truyền thống. Trường Trung cấp Văn hóa Nghệ thuật Đồng Nai hy vọng rằng, với sự quan tâm và hỗ trợ từ gia đình và xã hội, sẽ giúp các em học sinh có thể phát huy tài năng và đam mê nghệ thuật của mình. Việc tuyển sinh năng khiếu nghệ thuật tại các địa phương cũng sẽ giúp nhà trường tiếp cận với nhiều đối tượng học sinh hơn, từ đó tìm ra những tài năng trẻ và hỗ trợ họ trên con đường nghệ thuật.

Ở xã Ngọc Tố, thành phố Cần Thơ, có một người trẻ đang âm thầm gìn giữ và phát huy nét văn hóa truyền thống của cộng đồng Khmer thông qua nhạc ngũ âm. Anh Lý Minh Tâm, 27 tuổi, người dân tộc Khmer, đã và đang tiếp tục kế thừa và phát triển loại nhạc cụ đặc sắc này trong đời sống tinh thần của người Khmer.

Anh Tâm sinh ra trong một gia đình yêu nghệ thuật truyền thống Khmer, và từ nhỏ đã được tiếp xúc với những âm thanh ngũ âm vang lên từ ngôi chùa trong phum sóc. Với tình yêu sâu sắc đối với nhạc cụ truyền thống, anh đã học cách chơi các loại nhạc cụ Khmer từ bé. Khi lên 11 tuổi, anh đã được tiếp xúc với dàn nhạc ngũ âm, một loại nhạc cụ truyền thống Khmer được hợp thành bởi 5 bộ nhạc, được làm từ 5 loại chất liệu khác nhau tạo nên 5 âm sắc riêng biệt.

Chỉ trong một thời gian ngắn, anh Tâm đã chơi thành thạo và được chọn vào đội nhạc ngũ âm của chùa Khmer tại địa phương. Anh đã cùng đội nhạc đi biểu diễn khắp nơi mỗi khi có lễ hội, như tết cổ truyền Chôl Chnaam Thmây, lễ Sene Đôn-ta, Lễ dâng y Kathina… Đối với anh Tâm, được hòa mình vào những bản nhạc dân gian từ các nhạc cụ ngũ âm trong lễ hội truyền thống Khmer là một niềm vui và tự hào.

Không chỉ là người biểu diễn, khoảng 4 năm nay, anh Tâm còn trở thành người truyền dạy nhạc ngũ âm cho các em nhỏ tại các chùa Khmer trong địa phương. Những lớp học diễn ra đều đặn vào các dịp nghỉ hè, buổi tối hay dịp cuối tuần, thu hút các em nhỏ, thanh thiếu niên Khmer yêu âm nhạc truyền thống tham gia. Qua việc truyền dạy, anh Tâm hy vọng sẽ có thêm nhiều người trẻ yêu mến và tiếp tục kế thừa loại nhạc cụ truyền thống này.

Ngoài ra, anh Tâm còn nghiên cứu, tìm tòi về quy trình làm ra nhạc cụ ngũ âm. Từ việc chọn loại gỗ, tre phù hợp, xử lý mặt trống đến cân chỉnh âm thanh, tất cả đều được anh tỉ mỉ thực hiện. Bằng sự tâm huyết và tình yêu nhạc cụ truyền thống, anh Tâm đã tự học tập, tự tìm hiểu và tự chế tác thành công 4 loại nhạc cụ trong dàn ngũ âm, gồm: Rôneat Ek, Rôneat Thung, Rôneat Đek và trống.

Những đóng góp của anh Lý Minh Tâm trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa Khmer đã giúp cho loại nhạc cụ truyền thống này tiếp tục được lan tỏa bền vững trong cộng đồng dân tộc Khmer. Giữa nhịp sống hiện đại ngày càng hối hả, việc một người trẻ dành trọn tâm huyết cho nhạc cụ truyền thống như anh Lý Minh Tâm thực sự là một điểm sáng.