Khám phá mới về xác ướp phụ nữ tại Siberia đã làm sáng tỏ bí mật về kỹ thuật xăm cổ xưa. Xác ướp này thuộc nền văn hóa du mục Pazyryk, một nhánh của thế giới Scythia cổ đại từng tồn tại vào thời kỳ đồ sắt. Các nhà khảo cổ đã phát hiện ra những hình xăm phức tạp trên cánh tay của xác ướp này bằng công nghệ chụp ảnh cận hồng ngoại độ phân giải siêu cao.
Xác ướp này được phát hiện trong một gò đất lớn gọi là ‘kurgan’, một phương thức an táng của người Pazyryk. Điều kiện băng vĩnh cửu ở Siberia đã giúp bảo quản cơ thể của người phụ nữ này gần như nguyên vẹn. Người phụ nữ này khoảng 50 tuổi khi qua đời và có những hình xăm phức tạp trên cánh tay phải.
Hình xăm trên xác ướp mô tả các cảnh động vật chiến đấu kỳ ảo như hổ, báo và hươu. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng hình xăm được thực hiện bằng nhiều loại dụng cụ khác nhau. Một số đường nét được tạo ra bằng công cụ châm đa điểm, số khác lại do một dụng cụ đơn điểm tinh tế hơn.
Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng việc các đường nét chồng lên nhau hé lộ quá trình xăm diễn ra theo từng giai đoạn, nơi nghệ nhân tạm dừng rồi tiếp tục sau đó. Điều này cho thấy trình độ tay nghề vượt trội của nghệ nhân bậc thầy thời cổ đại.
Rất nhiều nền văn hóa trên thế giới từng dùng gai cây hay gai động vật để xăm mình. Các nhà nghiên cứu hình dung công cụ đa điểm có thể là một chùm gai nhỏ được bó chặt bằng chỉ hoặc gân thú. Tuy nhiên, chưa có hiện vật công cụ xăm nào được tìm thấy, có thể vì chúng được làm từ vật liệu dễ phân hủy theo thời gian.
Kết quả nghiên cứu này không chỉ giúp ta hiểu về nghệ thuật xăm mà còn xem chúng như những dấu ấn cá nhân và biểu tượng văn hóa đặc sắc của từng con người thời cổ. Công nghệ chụp ảnh cận hồng ngoại độ phân giải siêu cao đã giúp các nhà khảo cổ phát hiện ra những chi tiết mới về hình xăm và kỹ thuật xăm cổ xưa.
Các nhà nghiên cứu hy vọng rằng những khám phá này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về văn hóa và nghệ thuật của người Pazyryk và các nền văn hóa cổ đại khác. doi:10.1038/s41586-023-06189-6